Uczestnicy I wojny 1914-1918 r.
Poniższa tabela powstała w oparciu o zasoby Austriackiej Biblioteki Narodowej, a konkretnie o tzw. listy strat wojennych, które publikowane były na bieżąco w okresie trwania I wojny światowej. Jest to cenne źródło danych dla osób poszukujących informacji o losach swojej rodziny z terenów dawnej Galicji. Tabela zawierająca dane białokrynickich uczestników wojny, nie jest zapewne kompletna.
Historia jednego żołnierza
W domu mieszkającego pod numerem 70 Augusta Strusia było pięcioro dzieci. Najpierw na świat przyszły dziewczynki, w 1891 r. Anna i dwa lata później Paulina. W niedzielę 1 grudnia 1895 r. urodził się pierwszy syn, Michał który dostał imię po swoim nieżyjącym już dziadku. Po niespełna dwóch latach żona, Apolonia z Praczuków urodziła szczęśliwemu ojcu drugiego syna, Jana, mojego dziadka. Niestety wkrótce sprawy zaczęły się komplikować. W rok po urodzeniu Jaśa na szkarlatynę umierają dwie starsze siostry, Ania w wieku 7 i Paulina zaledwie 5 lat. Na pamiątkę, rodzice kolejną córkę ponownie nazywają Anią jednak fatum ciążące na rodzinie nie mija i ona również umiera w młodym wieku. Chłopcy zostają sami, a po śmierci ojca mimo młodego wieku (13 i 11 lat) stają się jedyną podporą matki. Ze wspomnień ich kuzynki mieszkającej w Tarnopolu wiadomo, że bracia chowali się zdrowo i wszędzie ich było pełno. Co chwilę, wymyślali nowe zawody i konkurencje rywalizując między sobą w sile, szybkości i zwinności. Kiedy wyglądało na to, że w końcu los im sprzyja i zaczęli wkraczać w dorosłe życie, wybuchła I wojna światowa, 19-sto letni Michał dostał powołanie do austriackiego wojska. Z całego rodzeństwa w domu pod numerem 70 ostał się już tylko Janek z matką w podeszłym wieku.
Michał trafił do 3 kompanii, 2 Pułku Piechoty Landsturmu stacjonującego w północnoaustriackim mieście Linz. W początkowym okresie wspólnie z dziesiątkami tysięcy jemu podobnych młodych ludzi, walczył z Rosjanami. Jeszcze w 1914 r. jego pułk brał udział w walkach pod Lublinem, Krakowem i Limanową. W kolejnym roku wraz z cofaniem się Rosjan, oddziały austriackie przesuwały się na wschód i Michał w sposób symboliczny wracał w stronę domu. Wojska minęły Mościska, Gródek Jagieloński, Bóbrkę, Dunajów i kierowały się w rejon Tarnopola. Młody chłopak będąc zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Białokrynicy, nie zdawał sobie sprawy, że już za kilka miesięcy znajdzie się w dalekim kraju, z którego nie będzie mu dane wrócić. Po okresie słabości armii rosyjskiej nastąpiła Ofensywa Brusiłowa, która zadała ciężkie straty armii austro-węgierskiej, szczęśliwie wśród prawie miliona zabitych, rannych i wziętych do niewoli nie było naszego bohatera. Pod koniec lipca 1916 r, dowództwo austriackie podjęło decyzję o przerzuceniu sił na front włoski, w pobliże miasta Gorycja, gdzie od połowy 1916 r. toczyły się krwawe walki w dolinie rzeki Isonzo (Socza). Pułk w którym walczył Michał włączył się do dziesiątej, wygranej dla Austro-Węgier bitwy z armią włoską, jednak po dwumiesięcznym okresie względnego spokoju Włosi sformowali nowe siły i 19.08.1917 r. przystąpili do kontrataku, rozpoczęła się jedenasta bitwa o Isonzo. a w jej pierwszym dniu wraz z tysiącami swoich towarzyszy zginą niestety Michał. Został pochowany na jednym z licznych w tym rejonie cmentarzy wojennych jednak nie wiadomo czy w zbiorowej mogile, czy w imiennym grobie.
Przytoczona powyżej historia pokazuje jak wiele faktów możemy ustalić na podstawie z pozoru krótkiej, archiwalnej wzmianki. Przez wiele lat nikt w rodzinie nie wiedział o losie stryja Michała, a także pozostałym rodzeństwie dziadka. Dopiero odnalezienie przeze mnie w 2019 r. informacji o jego śmierci na Listach Strat z okresu pierwszej wojny światowej, pozwoliło połączyć fakty i wyciągnąć wnioski. Na podstawie informacji o jednostce wojskowej w jakiej walczył, odtworzyłem szlak bojowy jaki pokonał przez ponad trzy i pół roku swojej służby.
Ryc. 6. Informacja o śmierci Michała Strusia zamieszczona na listach strat wojennych z zasobu Austriackiej Biblioteki Narodowej.
Ryc. 6. Żołnierze armii austro-węgierskiej w trakcie jedenastej bitwy o Isonzo. Sierpień-wrzesień 1917 r.
Tab. 6. Mieszkańcy Białokrynicy, zwerbowani do armii austriackiej w trakcie I wojny światowej.